Köy ve Mahalle Muhtarları
Köy ve mahalle muhtarlarının sigortalılığı, hem 5510 sayılı Kanun'da hem de 2108 sayılı Kanun'da düzenlenmiştir. 2108 sayılı Muhtar Ödenek ve Sosyal Güvenlik Ya-sasının 4. maddesine göre 5510 sayılı Kanun'un 4. maddesi kapsamında sigortalı sayılmayı gerektirecek bir çalışması bulunmayan veya bu kapsamda aylık ve gelir almayan köy ve mahalle muhtarlarının, 5510 sayılı Kanun'un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayıldıkları belirtilmiştir. Aynı şekilde 5510 sayılı Kanun'a göre de köy ve mahalle muhtarları, m.4/I, (b) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar. Görüldüğü gibi 2108 sayılı Kanun, 5510 sayılı Kanun'dan farklı olarak köy ve mahalle muhtarlarının m.4/I, (b) bendi kapsamında sigortalı sayılmalarını, Kanun'un 4. maddesinin diğer bentlerine göre bir çalışmasının bulunmaması koşuluna bağlamıştır. Bu durumda 2108 sayılı Kanun doğrudan muhtarların sosyal güvenliğine yönelik hüküm içerdiği için öncelikli yasa hükmü olduğunda, muhtarın, örneğin aynı zamanda iş sözleşmesine göre çalışması hâlinde, m.4/I, (b) bendine göre değil m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayılması gerekecektir. Ayrıca belirtilelim ki 2108 sayılı Kanun'a göre m.4/I, (b) bendi kapsamında sigortalı sayılan bir muhtar, yeniden bu göreve seçilmez ya da muhtarlıktan ayrılırsa bu kapsamdaki sigortalılığını devam ettirme olanağına sahiptir (m.4/II).
Gelir Vergisi Mükellefi Olanlar ya da Gelir Vergisinden Muaf Olup da Esnaf ve Sanatkâr Siciline Kayıtlı Bulunanlar
Kanun'a göre 4/ (b)'li olarak sigortalı sayılmak için öncelikle bağımsız bir faaliyetin varlığı şarttır. Ancak bağımsız çalışanın sigortalı sayılması için aynı zamanda gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olması da gerekmektedir (m.4/I, b, 1). Gelir vergisinden muaf olanlar ise eğer esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı iseler yine zorunlu olarak m. 4/I, (b) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar (m.4/I, b, 2). Ancak bu konuda 6. maddenin (k) bendini de dikkate almak gerekir. Zira söz konusu hüküm, belirli bazı koşulların varlığı hâlinde bu kapsamdaki sigortalıların sigortalı sayılmayacaklarını belirtmektedir.
Şirket Ortağı Olanlar
Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakların, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları; m. 4/I, b bendi kapsamında sigortalı sayılırlar (m.4/I, b, 3). Görüldüğü gibi, kolektif şirket, limited şirket ve adi komandit şirketle donatma iştirakinin tüm ortakları sigortalı sayılırken anonim şirket ile sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketin ortaklarının tamamı kapsama alınmamış, anonim şirke-tin ortaklarının aynı zamanda yönetim kurulu üyesi olmasını, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketin ise komandite ortakların kapsama alınmıştır.
Tarımsal Faaliyette Bulunanlar
Tarımsal faaliyet, 5510 sayılı Kanun'da, kendi mülkünde, ortaklık veya kiralamak suretiyle başkalarının mülkünde veya kamuya mahsus mahallerde; ekim, dikim, bakım, üretme, yetiştirme ve ıslah yoluyla yahut doğrudan doğruya tabiattan istifade etmek suretiyle bitki, orman, hayvan ve su ürünleri elde edilmesini ve/veya bu ürünlerin yetiştiricileri tarafından muhafazası, taşınması veya pazarlanması olarak ifade edilmektedir (m. 3/19). Bu kapsamda faaliyette bulunanlar da Kanun'a göre m.4/I, (b) bendi kapsamında zorunlu sigortalı sayılırlar (m.4/I, b, 4). Bu konuda da 6. maddenin (k) bendindeki istisna hükmüne bakmak gerekmektedir. Zira söz konusu hüküm, belirli bazı koşulların varlığı hâlinde bu kapsamdaki sigortalıların sigortalı sayılmayacaklarını belirtmektedir.
At Yarışları Hakkında Kanun'a Tabi Jokey ve Antrenörler
5510 sayılı Kanun'a göre 1953 tarihli ve 6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanun'a tabi jokey ve antrenörler de m.4/I, (b) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar (m.4/IV).
Devlet Memurlar ve Diğer Kamu Görevlileri (m.4/I, (c)’li Sigortalılar)
5510 sayılı Kanun'a göre bu Kanun'un yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa göreve başlayıp da kamu idarelerinde, m.4/I, (a) bendine tabi olmayanlardan, kadro ve pozisyonlarda sürekli olarak çalışıp ilgili Kanun'ların (a) bendi kapsamına girenler gibi sigortalı olması öngörülmemiş olanlar ile m.4/I, (a) ve (b) bentlerine tabi olmayanlardan, sözleşmeli olarak çalışıp ilgili Kanun'ların (a) bendi kapsamına girenler gibi sigortalı olması öngörülmemiş olanlar ve ayrıca 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 86. maddesi uyarınca açıktan vekil atananlar m.4/I, (c) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar. Görüldüğü gibi m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayılmak için kamu idarelerinde yukarıda anılan biçimde çalışmak gerekmektedir.
Yukarıda anılan kişiler dışında
a) Kuruluş ve personel Kanun'ları veya diğer Kanun'lar gereğince seçimle veya atama yoluyla kamu idarelerinde göreve gelenlerden; bu görevleri sebebiyle kendilerine ilgili Kanun'larda Devlet memurları gibi emeklilik hakkı tanınmış olanlardan hizmet akdi ile çalışmayanlar,
b) Başbakan, bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, belediye başkanları, il encümeninin seçimle gelen üyeleri,
c) Birinci fıkranın (c) bendi kapsamında iken bu kapsamdaki kişilerin kurduğu sendikalar ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıkları ve yönetim kurullarına seçilenlerden aylıksız izne ayrılanlar,
d) Harp okulları ile fakülte ve yüksekokullarda, Türk Silahlı Kuvvetleri hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken askerî öğrenci olanlar ile astsubay meslek yüksekokulları ve astsubay naspedilmek üzere temel askerlik eğitimine tabi tutulan adaylar,
e) Polis Akademisi ile fakülte ve yüksekokullarda, Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okumaya devam eden öğrenciler hakkında da m.4/I, (c) bendi hükümleri uygulanır.