Özel Düzenleme Uyarınca m. 4/ I, (a) Bendine Göre Sigortalı Sayılanlar

 Daha önce de ifade edildiği gibi 5510 sayılı Kanun'da m.4/I, (a) bendi kapsamın-da sigortalı sayılanlar sadece iş sözleşmesine göre çalışanlarla sınırlı değildir. iş sözleşmesine göre çalışıp çalışmadıkları duraksamalara neden olabilecek bazı kimseler ile iş sözleşmesine göre çalışmadıkları açık olan bazı kişiler de m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayılmışlardır (SSiY, m. 9; 5510 sayılı Kanun Gereğince Sigortalı Sayılanlar, Sayılmayanlar, Sigortalılığın Başlangıcı, Kuruma Bildirilmesi ve Sona Ermesi Hakkında Tebliğ, (RG, 28.09.2008, 27011). Bunlar aşağıda sırası ile ele alı-nacaktır.

• Sendika başkanın ve yönetim kurulu üyeleri: Sendika yönetim kurulu üyeleri ile sendika arasındaki ilişki iş sözleşmesine değil vekâlet sözleşmesine dayanmaktadır. Bu nedenle söz konusu kişilerin m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayılmamaları gerekir. Ancak 5510 sayılı Kanun'la bu kişiler de m.4/I, (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmışlardır (m.4/II, a).

• Sanatçılar, düşünürler, yazarlar: 5510 sayılı Kanun'da m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayılan bir diğer çalışan grubu da “Bir veya birkaç işveren tarafından çalıştırılan film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları, müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşıları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar, düşünür ve yazarlar”dır (m.4/II, b). Bir iş sözleşmesine göre çalışanlar zaten m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayıldıkları için bu bendin, bir iş sözleşmesine göre çalışmamakla birlikte sanatsal bazı faaliyetlerde bulunanları kapsadığı; dolayısıyla kanun koyucunun bu bent kapsamında iş sözleşmesi ile çalışmayan sanatçılara ayrıca bir güvence getirdiği akla gelmektedir. Fakat 6111 sayılı Kanun'la 5510 sayılı Kanun'a eklenen ek 6. madde incelendiğinde kanun koyucunun bu bentte bir iş sözleşmesi ile çalışanları düzenlemek istediği ortaya çıkmaktadır.

• Yabancılar: 5510 sayılı Kanun'a göre mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanlar hariç olmak üzere, yabancı uyruklu kişilerden iş sözleşmesi ile çalışanlar da m.4/I, (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar. Bent, her ne kadar uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanların sigortalı sayılamayacakları gibi bir anlam çıkarmaya müsait olsa da bendin bu kişiler için öncelikle uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesinin uygulanacağa sözleşmede hüküm bulunmaması hâlinde ise bu kişilerin 5510 sayılı Kanun m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayılacakları biçiminde yorumlanması gerekir.

Mülteciler ve vatansızlar da yabancı uyruklular gibi zorunlu sigortalı sayılırlar. Öte yandan 29.8.1961 tarih ve 359 sayılı Kanun'la onanmış bulunan “Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Sözleşme”nin 24. maddesine göre sosyal sigortalar açısından mültecilerin durumu, Türk vatandaşlarından ayrımsızdır (Yarg. 10HD, 24.04.2003, E. 2003/1898, K. 2003/3807).

Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalşanlar 4/1(b)'li olarak sigortalı saydır.

Koruma bekçileri

iş sözleşmesiyle çalışmadıkları hâlde önce 506 sayılı Kanun, ardından da 5510 sayılı Kanun m. 4/II, (d) hükmü ile bu kapsamda sigortalı sayılan bir başka grup ise 10.7.1941 tarihli ve 4081 sayılı Çiftçi Mallarının Korunması Hakkındaki Kanun'a göre çalıştırılan koruma bekçileridir. Bu kişiler, esas itibarıyla bir atama işlemine dayalı olarak çalışırlar. Gerçekten 4081 sayılı Kanun'un 7/II. maddesine göre anılan koruma bekçileri, köy ihtiyar meclislerince seçilirler, tayinleri ise vali ve kaymakamlarca onanır. Dolayısıyla çalışmaları bir iş sözleşmesine dayanmaz. Fakat sosyal düşüncelerle bu kişiler de m.4/I, (a) bendi kapsamındaki sigortalı grubuna dâhil edilerek sosyal güvenceye kavuşturulmuşlardır.

Genel** kadınları

2167 sayılı Kanun'la 506 sayılı Kanun'a eklenen ek madde 13 uyarınca 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'nda belirtilen genelev kadınları, sosyal sigortaların kapsamına alınmışlardır. 5510 sayılı Kanun'da da aynı yönde hükme yer verilmiş ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'nda belirtilen umumi kadınların m.4/I, (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacağı belirtilmiştir (m.4/II, e).

Usta öğreticiler, ders ücreti karşılığında çalışanlar ile geçici personel

 Millî Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen kurslarda usta öğretici olarak çalıştırılanlar, kamu idarelerinde ders ücreti karşılığı görev verilenler ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 4. maddesinin (C) bendi kapsamında çalıştırılanlar; m.4/I, (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar (m.4/II, f).

Türkiye iş Kurumu tarafından düzenlenen toplum yararına çalışma programlarından yararlananlar

2011 tarihli ve 665 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname ile (RG, 2.11.2011, 28103 Mük.) eklenen bu bent uyarınca toplum yararına çalışanlar da m.4/I, (a) bendi uyarınca sigortalı sayılmışlardır (m.4/II, g). Bu sigortalılar için prim ödeme yükümlüsü Türkiye iş Kurumudur.