İç Hukuk - Dış Hukuk Ayırımı
Bu ayrım, hukuk kurallarının geçerli olacağı ve uygulanacağı coğrafi sınırlara göre yapılmaktadır. Devletin hukukunun uygulanması bakımından yetki alanı iç hukukun coğrafi sınırlarını oluşturur. Dolayısıyla, milli sınırlar iç hukukun uygulanması bakımından önemlidir. Bu bakımdan, kaynağı açısından değil, uygulanması açısından ulusal hukuk da denilen iç hukuk, bir ülkenin dış ülkelerdeki temsilciliklerinde ve bilhassa özel hukuk bakımından yurt dışında yaşayan yurttaşlarına da uygulanabilir.
Dış hukuka uluslararası hukuk da denir. Bu hukuk, devletlerin birbirleriyle ve uluslararası kuruluşlarla ilişkilerinin yanında, uluslararası kuruluşların birbirleriyle ilişkilerini de düzenler. Ayrıca, bir hukukî ilişkinin taraflarının değişik ülkelerin yurttaşları olmaları halinde yahut haymatlos (vatansız) statüsünde bulunan kişiler arası ilişkilerin söz konusu olması halinde, hukukî ilişkiler dış hukuka göre de düzenlenebilir. Burada milli sınırları aşan bir uygulama alanı vardır. Devletler Genel Hukuku ve Devletler Özel Hukuku bu kapsama girerler.
Maddi Hukuk - Şekli Hukuk Ayırımı
Maddi (Nesnel) Hukuk, hakların gerçek içeriklerine ilişkin hukuktur. Bu içeriği düzenleyen kuralları kapsar. Bunlar; hukuk düzeni kapsamına giren hakları ve ayrıcalıkları ortaya koyan, yasakları ve yükümlülükleri belirleyen kurallardır. Kişilerin hukukî durumları, birbirleriyle, toplumla ve toplum içerisindeki çeşitli kurumlarla ilişkileri bu kurallarda gösterilir ve düzenlenir. Medeni Hukuk, Ceza Hukuku birer maddi hukuk dalıdırlar. Dolayısıyla, örneğin Borçlar Kanunu'ndaki, Ceza Kanunundaki hemen tüm kurallar maddi hukuk kurallarıdır.
Maddi hukuk ile düzenlenmiş olan hakların, yetkilerin, ayrıcalıkların nasıl sağlanacağı, yükümlülüklerin hangi yollarla gerçekleştirileceği ise şekli (biçimsel) hukukun konusudur. Hakların devlet organları vasıtasıyla korunması bu hukukça düzenlenir. Dolayısıyla, özellikle hukukî ihtilafların çözümü bakımından şeklî hukuk önem taşır. "Maddi hukuk tarafından kişilere tanınan yetki ve hakların çekişmeli hallerde nasıl elde edileceğini, ödev ve borçların yerine getirilmesinin yöntem ve yollarını düzenleyen hukuka şeklî hukuk denilir. Bu hukuk dalı, bir bakıma yaptırımın işleyiş ve uygulanış biçimini de göstermektedir" . Medeni Usul Hukuku, İcra ve İflâs Hukuku, Anayasa Yargısı Hukuku, İdari Yargılama Hukuku birer şeklî hukuk dalıdırlar. O halde, bir uyuşmazlığın yargı önüne nasıl çıkartılacağı, yargılamanın nasıl başlatılacağı, sürdürüleceği ve bitirileceği, verilen kararların nasıl uygulanacağı, usul hukuku kapsamındaki kurallarla düzenlenmiştir.
