Anayasaya Uygunluk Denetimi

Anayasaya Uygunluk Denetimi
Anayasaya uygunluk denetimi üç şekilde gerçekleşebilir (6216 s.K. m. 3, I, a, b, c):
1)   Soyut norm denetimi: Anayasa Mahkemesi kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İç tüzüğünün veya bunların belirli madde veya hükümlerinin şekil ve esas bakımından, Anayasa değişikliklerinin ise sadece şekil açısından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla açılan iptal davalarına bakmakla görevlidir. Soyut norm denetiminde Anayasa’da öngörülen belir-
li kişiler tarafından doğrudan Anayasa Mahkemesinde iptal davası açılması söz konusudur. Buna göre, Anayasa Mahkemesinde doğrudan iptal davası açma hakkı, Cumhurbaşkanına, iktidar ve ana muhalefet partisi Meclis grupları ile Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyelere aittir. İktidarda birden fazla siyasi partinin bulunması halinde, iktidar partilerinin dava açma hakkını en fazla üyeye sahip olan parti kullanır (AY m. 150). Doğrudan iptal davası açma hakkı, esas yönünden iptali istenen normun Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak altmış gün içinde kullanılmalıdır. Bu süre şekil yönünden iptal taleplerinde on gündür.
2)   Somut norm denetimi: Anayasa Mahkemesi, Anayasa’nın 152. maddesine göre mahkemelerce itiraz yoluyla kendisine intikal ettirilen işleri karara bağlamakla görevlidir. Somut norm denetimi, görülmekte olan (derdest) bir davada, davaya bakan mahkeme uygulanacak kanun veya kanun hükmünde kararname hükümlerini Anayasaya aykırı görürse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi bulursa, itiraz yoluyla Anayasa Mahkemesi başvurması ve Anayasa Mahkemesinin bu konuda vereceği karara kadar davayı geri bırakması suretiyle gerçekleşir. Anayasa Mahkemesi, itiraz başvurusunun kendisine ulaşmasından itibaren beş ay içinde kararını vermelidir. Bu süre içinde karar verilmezse mahkeme davayı yürürlükteki kanun hükümlerine göre sonuçlandırır (AY m. 152).
3)   Bireysel başvuru: Anayasa Mahkemesi, Anayasa’nın 148. maddesi uyarınca yapılan bireysel başvuruları karara bağlamakla görevlidir. Anayasa’ya göre, "Herkes, Anayasa 'da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır. "(AY m. 148, III). Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamaz.
W Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapılabilmesi için, ilgili yargı kolundaki iç hukuk yollarının tüketilmiş olması gerekir.

 

KAYNAK: www.puuny.com