AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ YARGISI

AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ YARGISI
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Yapısı
İnsan Haklarını ve Temel Özgürlükleri Korumaya Dair Sözleşme, Türkiye’nin de üyesi olduğu Avrupa Konseyi tarafından 4 Kasım 1950 tarihinde Roma’da imzaya açılmış; 3 Eylül 1953’te yürürlüğe giren Sözleşme, Türkiye tarafından 18 Mayıs 1954 tarihinde onaylanmıştır.
Avrupa Konseyinin Sözleşme’yi hazırlamaktaki asli amacı, insan haklarını ve temel özgürlükleri korumak ve geliştirmektir. Sözleşme kişisel ve siyasi hakları düzenlenmesi yanında, Sözleşme’yle taahhüt edilen yükümlülükleri yerine getirilmesini sağlayabilmek için bir mekanizma kurulmasını öngörmüştür. Bu amaçla, Sözleşme’yle güvence altına alınan hak ve özgürlüklerin korunabilmesi için bir yargı örgütü kurulmuştur.
Bu görev başlangıçta İnsan Hakları Avrupa Komisyonu, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Avrupa Konseyi arasında paylaştırılmışken, bu organlar önüne gelen başvuru sayısının hızla artması ve mevcut yapının iyi işlememesi nedeniyle arayışlar başlamış; nihayet 1 Kasım 1998 tarihinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşme-si’ne Ek 11. Protokol kabul edilmiş ve yürürlüğe girmiştir. Bu Protokol gereğince, Mahkeme ve Komisyonların yarı zamanlı çalışma yönteminden vazgeçilmiş, bunun yerine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin tek yetkili organ olması ve tam zamanlı çalışması esası benimseniştir.
Bugün gelinen noktada, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, sözleşmenin tarafı olan devletlerin sözleşmeye uymalarını sağlamak amacıyla görev yapan bir mahkemedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, sözleşmeci devletlerin sayısına eşit sayıda hâkimden oluşmaktadır (AİHS m. 20). Hâkimler, her bir sözleşmeci devlet için, o devlet tarafından gösterilen üç aday arasından Avrupa Parlamenterler Meclisi tarafından seçilir. Mahkemede görev alan hâkimler, Mahkemeye geldikleri devlet adına değil, kendi adlarına katılırlar. Altı yıl görev yapmak üzere seçilen hâkimler, daha sonra tekrar mahkeme üyeliğine seçilebilirler. Hâkimlerin görev süresi yetmiş yaşında sona erer.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin organları şunlardır:
•   Genel Kurul
•   Komite
•   Daire
Avrupa insan Hakları Sözleşmesi'nin temel amacı insan haklarını ve temel özgürlüklerini korumak ve geliştirmektir
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Organları
Genel Kurul   Komiteler   Daireler   Büyük Daire
• Büyük Daire
Genel Kurul, Mahkemede görev yapan tüm üyelerden oluşur. Genel Kurulun toplanabilmesi için, görev başındaki seçilmiş hâkimlerin en az üçte ikisinin Genel Kurul toplantısına katılması gerekir (İç Tüzük m. 20, II). Genel Kurul Mahkeme Başkanmı, Başkan Yardımcılarını, Daire Başkanlarmı seçer ve Mahkeme İç Tüzüğünü kabul eder (AİHS m. 26).
Mahkeme önüne gelen başvuruların incelenebilmesi için üç hâkimden oluşan Komiteler oluşturulur. Komite, bir başvuru hakkında daha fazla inceleme yapılması gerekli değilse, oy birliği ile başvurunun kabul edilemez olduğuna veya kayıttan düşürülmesine karar verebilir; bu karar kesindir (AİHS m. 27, 28).
Mahkeme önüne gelen başvuruların incelenmesi için yedi hâkimden oluşan Daireler kurulur. Daireler, Komite tarafından hakkında kabul edilmezlik kararı veya kayıttan düşme kararı verilmeyen başvuruların, kabul edilebilir olup olmadığını incelemek ve esastan karar vermekle görevlidir (AİHS m. 29).
Mahkeme bünyesinde ayrıca on yedi hâkimden oluşan Büyük Daire görev yap- aİHM Büyük Dairesi 17 maktadır. Büyük Daire, Mahkeme Başkanı, Başkan Yardımcıları, Daire Başkanları hakimden °lu§ur. ve Mahkeme İç tüzüğüne göre seçilecek diğer hâkimlerden oluşur (AİHS m. 27).
Sözleşmenin ve eki protokollerin yorumlanmasında ciddi bir sorun çıkarsa, Dairenin çözümü Mahkeme’nin daha önce verdiği bir kararla bağdaşmayacaksa, tarafla-

 

KAYNAK: www.puuny.com