Buraya kadar anlattıklarımızdan anlaşılacağı üzere, hukuk kuralları yürürlüğe girmelerinden itibaren sonuç doğururlar. Bunun anlamı, ilkesel olarak, hukuk kurallarının ancak yürürlüğe girdikten sonra meydana gelen olaylara uygulanmasıdır. Buna geçmişe etkili olmama ilkesi adı verilir.
Hukuk kurallarının geçmişe etkili olmaması ilkesinin ardında yatan en önemli düşünce, hukuk güvenliğidir. Hukuk güvenliği, hangi eylemlerin hangi hukukî sonuçları doğuracağının belli edilmesi vasıtasıyla bireylerin hayat planlarını rasyonel şekilde yapabilmeleri imkânını sağlar. Eğer hukuk kuralları geçmişe etkili olarak uygulanırsa, şu andaki eylemlerimizin ileride hangi hukukî sonuçlar doğuracağını kestirmemiz mümkün olmaz.
Geçmişe etkili olmama ilkesi, mutlak bir ilke değildir. Bu ilkeyi daha çok, bireylere yükümlülük getiren düzenlemelerin geçmişe etkili olamayacağı yahut olmaması gerektiği şeklinde anlamak gerekir. Bu yönüyle ilkenin en belirgin uygulaması, ceza hukuku alanındadır. Kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesine paralel ola-
rak, ceza kanunlarının ancak yürürlüğe girdikten sonraki eylemler için sonuç doğuracağı kabul edilir. Söz gelimi, şu an için suç sayılmayan bir eylem, yarın kanunla suç sayılmaya başlanırsa, bugün yapılan eylem yargılamaya konu yapılamaz. Aynı durum, cezalarda yapılan artış için de söz konusudur. Suç sayılan bir eyleme uygulanan cezada artış yapıldığında, bu artış, değişiklik yapılmadan önceki olaylar için uygulanmayacaktır. Bununla birlikte ceza hukukunun bir başka ilkesi, geçmişe etkili olmama ilkesinin bir istisnasını oluşturur. Ceza kanunlarında lehe olan değişiklikler, geçmişe etkilidir. Yani bir kişi suç sayılan bir eylemi gerçekleştirdiğinde bu eylem için ceza kanunlarının öngördüğü ceza 1 yıl hapis cezası iken yapılan değişiklikle ceza 6 aya indirilmiş yahut eylem suç olmaktan çıkarılmış olabilir. Bu durumda kişinin eylemi gerçekleştirdiği tarihteki durum değil daha hafif olan yeni düzenleme dikkate alınır.
Geçmişe etkili olmama ilkesi, özel hukuk alanında, hukuki ilişkilerle elde edilen hakların korunmasına da hizmet eder. Ancak istisnai durumlarda ‘kamu düzeni’ yahut ‘kamu yararı’ gibi gerekçelerle, daha önce elde edilmiş hakların kaybına neden olabilecek uygulamalar söz konusu olabilir.
Geçmişe uygulama konusunda değinilmesi gereken son nokta, yargılama (muhakeme) hukuku alanındaki düzenlemelerdir. Yargılama sırasında yargılama hukukunda, yani davanın görülmesiyle ilgili yapılan hukukî değişiklikler, görülmekte olan davaları da etkiler. Tamamlanmış yargılama işlemleri geçerliliklerini devam ettirir, ancak yeni işlemler değişikliklere göre yapılır. Bunun, geçmişe uygulama ilkesinin istisnası olarak görülmesinin nedeni, yargılamanın eski hukukî düzenlemeye göre başlamış olmasıdır.
KAYNAK: www.puuny.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder