Özel haklar ileri sürülebileceği çevre açısından mahiyetlerine (niteliklerine) göre mutlak haklar ye nisbi haklar olarak ikiye ayrılır. Mahiyetlerine göre hakların asıl ayırımı budur.
Bu esas ayrımın yanı sıra mahiyetlerine göre hakları yararlanma haklan (iktidar hakları; birinci derecede haklar) ve düzenleme haklan (tali haklar; ikinci derece hakları) şeklinde ikiye ayırmak da mümkündür. Ancak bu ayırım da esas itibarıyla mutlak haklar ve nisbi haklar ayırımının içerisinde ifade edilebilir niteliktedir.
Yararlanma haklan, mallar ve kişiler üzerinde iktidar temin eden haklardır. Diğer bir ifade ile kişinin belli bir konu, bir şey, bir kişi, bir fikir ürünü üzerinde etkide bulunabilmesini ifade eder. Bu haklar sahibine belirli bir davranıştan veya hukuki değerden yararlanma imkânı verirler. Yararlanma haklarından alacak haklan ve grup haklan sadece belli kişilere karşı ileri sürülebilirler. Bu yapıları itibariyle nisbi haklar kategorisindedir. Yararlanma hakları arasında sayılan hakimiyet haklan ile kişilik haklan ise herkese karşı ileri sürülebildikleri için mutlak haklar kategorisinde sayılmaktadır.
Düzenleme haklan sadece yararlanma haklarını etkileyen haklardır. Bu haklar kişiye özel birtakım yetkiler vererek bu haklara dayanarak kişinin, kendisi ya da başkası için yararlanma hakkı kurma, değiştirme, sona erdirme imkânını elde etmesini sağlarlar. Bu haklar da yenilik doğuran haklar ve kudret yetkileri olarak iki gruba ayrılırlar. Yenilik doğuran haklar, tek taraflı bir irade açıklaması (beyanı) ile hukuki bir durumu yaratmakta, değiştirmekte ya da ortadan kaldırmaktadır. Kudret yetkilen ise bir kişiye, başkasının malvarlığını etkileyecek şekilde hukuki işlem yapmak yetkisini veren haklardır (örneğin temsil).
KAYNAK: www.puuny.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder