Anayasa bir hukuk sistemindeki en “üstün" yasadır. 1982 Anayasası’nın 11. maddesine göre: “Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır. / Kanunlar Anayasa’ya aykırı olamaz." Buna göre, “Anayasa’mn üstünlüğü", en başta yasaların Anayasa’ya aykırı olmaması gerektiğini, yani Türkiye Büyük Millet Meclisinin (TBMM) yaptığı yasaların Anayasa’ya uygun olması gerektiğini ifade eder. Dünyada birçok anayasal sistemde, yasaların Anayasa’ya uygun olup olmadığı yargı organı tarafından denetlenmektedir. Bizim anayasal sistemimizde bu görev Anayasa Mahkemesi’ne verilmiştir. Anayasa Mahkemesi, başka görevleri yanında, Anayasa’ya aykırı yasaları iptal ederek “Anayasa’nın üstünlüğü" ilkesini hayata geçirir. Yasama organı gibi, yürütme organı da Anayasa ile bağlıdır. İdari yargı, idarenin eylem ve işlemlerinin hukuka uygunluğunu denetlerken aynı zamanda idarenin anayasaya uygun hareket etmesini sağlar. Yargı organı açısından da hukuk sistemindeki en üstün yasa Anayasa’dır. Yargıçlar, yargı yetkisini kullanırlarken Anaya-sa’nın çizdiği çerçeve içinde hareket ederler.
Dünyada birçok anayasal sistemde, yasaların Anayasa'ya uygun olup olmadığı yargı organı taralından denetlenmektedir. Bizim anayasal sistemimizde bu görev Anayasa Mahkemesine verilmiştir.
Bütün bunların ötesinde, Anayasa’mn üstünlüğü, Anayasa’nın yasalardan daha zor değiştirileceği anlamına da gelir. Bunun için Anayasaların bazı maddelerinin değiştirilmesi yasaklanabilir (örneğin, 1982 Anayasası’mn 4. maddesiyle ilk üç maddesinin değiştirilmesi yasaklanmıştır), anayasada değişiklik yapılması için yasama organında yasaları değiştirmek için aranan çoğunluktan daha fazla bir çoğunluk aranabilir (örneğin, 1982 Anayasası’nm değiştirilebilmesi için beşte üç, üçte iki gibi nitelikli çoğunluklar öngörülmüştür) veya Anayasa değişikliklerinin yürürlüğe girmeleri için halkoylamasma sunulmaları şartı getirilebilir (örneğin, 1982 Anayasasının değiştirilme usulünde, TBMM’de Anayasa değişikliğinin kabul oranına göre söz konusu değişiklik Cumhurbaşkanı tarafından halkoylamasma sunulabilir).
Anayasaların çoğunda bir başlangıç bölümü bulunur. Başlangıçlarda, Anaya-sa’nın felsefesi, yapıldığı dönemin siyasal ve toplumsal koşulları, yapılış nedenleri, dayandığı temel ilke ve değerler ortaya konur. Başlangıç bölümü edebi bir üslupla kaleme alman, genellikle hukuk kuralı niteliği taşımayan bir metin olmakla birlikte, Anayasa’nın bir parçası sayılabilir. Örneğin, 1982 Anayasası’nm 176. maddesine göre: “Anayasa’nın dayandığı temel görüş ve ilkeleri belirten başlangıç kısmı, Anayasa metnine dâhildir.”
Anayasaların başlangıç bölümleri ne amaçla düzenlenir? Başlangıç bölümü Anayasa metnine dahil edilebilir mi?
Çağdaş Anayasaların bazılarında başlangıç bölümünün ardından genel esaslar bölümü gelir. Genel esaslar bölümünde devletin temel nitelikleri ve anayasal rejimin temel ilkeleri tanımlanır. Örneğin devlet modeli (üniter, federal ya da bölgeli), din-devlet ilişkileri ve bireylerin devlet karşısındaki konumuna ilişkin ilkeler bu bölümde açıklanır. 1982 Anayasası’nm 1-11 maddeleri de “Genel Esaslar’’ başlığını taşımaktadır. Bu bölümde; Devletin şekli, Cumhuriyetin nitelikleri, Devletin bütünlüğü, resmî dili, bayrağı, millî marşı ve başkenti, değiştirilemeyecek hükümler, Devletin temel amaç ve görevleri, egemenlik, yasama yetkisi, yürütme yetkisi ve görevi, yargı yetkisi, kanun önünde eşitlik ve Anayasa’nın bağlayıcılığı ve üstünlüğüne ilişkin esaslara yer verilmektedir.
KAYNAK: www.puuny.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder