İdârenin denetlenmesini açıklamak îç hukuktaki idârenin denetlenme yol ve yöntemlerini, hukuk devleti ilkesinin gerçekleşmesine hizmet etmesi açısından idârenin yargı dışı yollardan denetimi ve yargısal denetimi olmak üzere ikiye ayırabiliriz. îdâre üzerinde en etkili denetim yargısal denetimdir. İdârenin yargı dışı yollarla denetlenmesi, yargısal denetimden önce gelir. Tarihî gelişim çizgisi de bunu göstermektedir.
İdârenin yargı dışı denetimi; idârî denetim, siyasî denetim ve kamuoyu denetimi olmak üzere üç değişik yoldan yapılmaktadır. İdârenin idâre tarafından denetlenmesine kısaca idârî denetim denmektedir. İdârî denetim, yürütme organı içinde yer alan makamlar tarafından denetlenmesidir. Siyasî denetim, idârenin yasama organı, yani Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından denetlenmesi demektir. Özellikle yürütme organının sorumlu kanadını oluşturan ve merkezî idârenin başı olan Bakanlar Kurulu ve bakanlar, yasama organına karşı sorumludurlar. Yasama organı idareyi, hükümet ve bakan aracılığıyla denetlemektedir. Kamuoyu denetimi ise, idârenin her çeşit toplum kümesi tarafından örneğin sivil toplum örgütleri, medya, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, sendikalar vb. tarafından denetlenmesidir.
Mâlî sorumluluk kavRamını tanımlamak Hukukî (mâlî) anlamda sorumluluk, bir kişinin uğradığı bir zararın tazmininin bir başka kişiye yükletilmesine ilişkin bir zorunluluktur. Bir başka tanımlamaya göre ise iki malvarlığı arasında bozulan ekoNomik dengenin tekrar kurulmasını amaçlayan ve bunun yaptırım gücünü içine alan hukukî bir kavRamdır. Sorumluluk kavRamının temelinde yatan düşünce, “herkes neden olduğu zararları gidermek zorundadır”, prensibine dayanmaktadır.
Hukuk devleti ilkesi gereğince devletin bütün organlarının denetimi ve bu denetim sonucunda ortaya çıkan hukuka ve adalete aykırılık belirlendiğinde de devletin bundan sorumlu olacağı kuşkusuzdur. îdâre, ister organik anlamda, isterse fonksiyonel anlamda kabul edilsin; yürütme organ ve işlevinin doğal uzantısı konumundadır.
Bireylerin temel hak ve özgürlüğü ile en fazla temas eden devlet işlevi, idâre işlevi olduğu için, hukuk devleti ilkesinin somut olarak hayata geçirilmesi, idârenin hukuka bağlılığı ve mâlî açıdan sorumlu tutulması ile doğru orantılıdır. Bir başka deyişle hukuk devleti ilkesinin gereği olan idârenin mâlî sorumluluğu; birey için bir hukukî koruma alanı olarak varlık göstermesi nedeniyle aynı zamanda hukuk devleti ilkesinin de ayrılmaz bir parçasıdır.
KAYNAK: www.puuny.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder