İDÂRÎ İŞLEMLERİN SONA ERMESİ

İDÂRÎ İŞLEMLERİN SONA ERMESİ
İdârî işlemleri sona erdiren nedenler, işlemi yapan idârenin irâdesine bağlı olup olmaması açısından iki biçimde ortaya çıkar. Bunlardan birincisi, “işlemi yapan idârenin irâdesi dışında gerçekleşen nedenler” diğeri de “işlemi yapan idârenin irâdesine bağlı nedenler” dir.
İdârî İşlemi Yapan İdârenin İradesi Dışında Gerçekleşen Sona Erdirici Nedenler
İşlemi yapan idârenin irâdesi dışında gerçekleşen sona erdirici nedenler, hukûkî nedenler, fiilî nedenler ve idârî işlemin kendiliğinden sona ermesi olmak üzere üçe ayrılmaktadır (Günday, 2003, s.164).
Hukukî Nedenler
İdârî işlemlerin görevli yargı yerleri tarafından hukuka aykırılık nedeniyle iptal edilmesi ve yarar sağlayan idârî işlemlerin yararlanıcısının bu yararlanmadan feragat etmesi; idârî işlemi yapan idârenin irâdesi dışında sona erdiren hukûkî nedenler olarak değerlendirilmektedir. Örneğin bir inşaat ruhsatının yargı yeri tarafından iptal edilmesi veya ruhsatı alanın inşaat yapmaktan feragat etmesi, bu türden sona erdirici hukûkî nedenlerdendir.
Fiilî Nedenler
Bir idârî işlemin ilgilisinin veya konusunun ortadan kalkması, idârî işlemi ortadan kaldıran fiilî nedenler olarak karşımıza çıkar. Örneğin, iskân izni verilen konutun yıkılması, iskân ruhsatını ortadan kaldırır. Kamu konutu tahsis edilen kamu görevlisinin ölmesi, tahsis işlemini sona erdirir (Günday, 2003, s.164).
İdârî İşlemin Kendiliğinden Sona Ermesi
İdârî işlemin kendiliğinden sona ermesi durumu, belli bir süre veya koşula bağlanmış idârî işlemler açısından ortaya çıkar. Bu gibi durumlarda işlemin ortadan kalkması için idârenin herhangi bir şey yapmasına gerek yoktur. Örneğin İmar Kanununun 29. maddesine göre, inşaat ruhsatı alındıktan sonra iki yıl içinde inşaata başlanmazsa, verilen ruhsat iki yılın sonunda kendiliğinden hükümsüz hâle gelir.
İdârî İşlemi Yapan İdârenin İradesine Bağlı Olarak Gerçekleşen Sona Erdirici Nedenler
İşlemi yapan idârenin irâdesine bağlı gerçekleşen sona erdirici nedenler, dört tanedir. Bunlar; geri alma, kaldırma, değiştirme ve düzeltmedir.
Geri Alma
Hukuka aykırı bir idârî işlemin, idârenin yapacağı yeni bir idârî işlemle geçmişe etkili olacak biçimde ortadan kaldırılmasıdır. Sakat idârî işlemi geri alan ikinci karar, sakat idârî işlemi hükümsüz hâle getirmekte, doğurduğu ve doğuracağı bütün sonuçları ortadan kaldırmaktadır (Çağlayan, 2000, s.43-49; Gözübüyük-Tan, 1998, s.368-370).

İdâri işlemin geri alınması konusunda ayrıntılı bilgi için bakınız. ÇAĞLAYAN, R. (2000). İdâri İşlemin Geri Alınması Üzerine, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi C.IV, S.l-2.
Hukuka uygun yararlandırıcı ve birel idârî işlemler hiçbir zaman geri alınamaz. Yargıtay ve Danıştay içtihadı birleştirme kararları dikkate alındığında, ilgilisine yarar sağlayan hukuka aykırı idârî işlemlerin, dava açma süresi içinde geri alınabileceği sonucu çıkmaktadır.

İdârî işlemlerin geri alınması ile ilgili olarak bakınız. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu, Esas.1972/6, Karar. 197.3/2, Resmî Gazete. Tarih.4.4.1973, Sayı.14497; Danıştay İçtihadı Birleştirme Kurulu, Esas.1968/8, Karar.1973/17, Resmî Gazete Ta-rih.16.6.1974, Sayı.l49l4.http://www.resmigazete.gov.tr/Arşiv-Fihrist-Düstur/09.04.2009.
Ancak bazı hukuka aykırı idârî işlemler her zaman geri alınabilir. Her zaman geri alınabilecek hukuka aykırı idârî işlemler şunlardır: İlgilisine yükümlülük getiren hukuka aykırı idârî işlemler, ilgilisinin hileli davranışı sonucunda yapılan idârî işlemler, yoklukla sakat idârî işlemler ve açık hata ile sakat idârî işlemler. Açık hata ile sakatlıktan kastedilen, yönetilenler veya kamu hizmetinden yararlananlar tarafından kolaylıkla anlaşılabilen hatalardır.
Kaldırma
İdârî işlemlere geleceğe dönük olarak son verilmesine kaldırma denmektedir. Kural olarak hukuka uygun idârî işlemlerin dayanakları yürürlükte olduğu sürece kaldırılmaları söz konusu olamaz. Bazı durumlarda, hukuka uygun idârî işlemler de yasalarda öngörülen koşulların gerçekleşmesi veya hukuksal dayanakta değişiklik meydana gelmesi durumunda kaldırılabilirler. Hukuka uygun birel işlemlerin kaldırılması kural olarak mümkün değildir. Fakat genel düzenleyici idârî işlemler, kamu yararı gereğince her zaman kaldırılabilirler.
İdârî İşlemlerin Geriye Yürümezliği İlkesi: İdare hukukunda kabul edilen bu ilKeye göre idârî işlemlerin yürürlüğe girişinin, duruma göre idârî işlemin duyurulması veya bildirilmesinden itibaren geriye yürütülememesidir. Ancak bu ilkenin bazı istisnai arı olduğu da kabul edilmiktedir.
Kazanılmış Hak: Anayasa Mahkemesine göre kazanılmış hak, kişinin bulunduğu statüden doğan, kendisi yönünden kesinleşmiş ve kişisel niteliğe dönüşmüş haktır.
İdârî işlemin geri alınması ve kaldırılması nedir?
Değiştirme
İdârî işlemlerde zaman içinde değişiklikler yapılması gerekebilir. Değişiklik bazı durumlarda yeni bir işlem yapılması anlamına gelir. İdârî işlemlerde yapılacak değişiklikler, ancak yasaya uygun ve geleceğe yönelik olarak yapılabilir (Günday,
2003,   s. 165; Çoban, 2004, s. 182).
Düzeltme
İdârî işlemi oluşturan irâdenin metne yanlış olarak geçmesi üzerine yapılan işlemdir. Düzeltme yeni bir öğe içermediği için, yanlış yapılan işlem tarihine kadar geriye ve geleceğe yürütülür (Özay, 1996, s.464; Günday, 2003, s. 165; Çoban,
2004,   s. 184).

 

KAYNAK: www.puuny.com