KAMULAŞTIRMA

KAMULAŞTIRMA
Kamu tüzel kişilerinin üstlendikleri hizmetleri yürütmek için ihtiyaç duydukları taşınmazları özel hukuk yöntem ve işlemleriyle elde etmelerinin mümkün olmadığı durumlarda, kamulaştırma yöntemine başvurmaları gerekli ve zorunludur. Kamulaştırma, Danıştay kararlarında şöyle tanımlanmaktadır: “Mal sahibinin istekli olup olmamasına bakılmaksızın, özel mülkiyet içinde bulunan bir gayri menkulün veya irtifakın yahut kaynağın kamu malları arasında yer almasını sağlayan bir idârî yoldur”.
Kamulaştırmanın tanımı konusunda bakınız. Danıştay İdârî İşler Kurulu, Esas.2006/13, Karar.2006/13. http://www.danistay.gov.tr/Danıştay Bilgi Bankası/30.01.2009.
TRampa yoluyla Kamulaştırma: Malikin kabul etmesi hâlinde, kamulaştırılan taşınmaz malın bedeli yerine, idârenin kamu hizmetlerine tahsis edilmemiş olan taşınmaz mallarından, bu bedeli kısmen veya tamamen karşılayacak miktarının verilmesine “tRampa yoluyla kamulaştırma” denilmektedir.
TRampa: Bir hak veya bir malın başka bir hak veya mal ile değiştirilmesini amaçlayan sözleşmedir.
Kamu kuruluşları arasında kamulaştırma söz konusu olamaz. Bir kamu tüzel kişisinin taşınmazı diğerine gerekli olduğu durumlarda, söz konusu taşınmaz, Kamulaştırma Kanununun 30. maddesi gereğince o taşınmaz mal, ihtiyaç duyan kamu tüzel kişisine bedeli karşılığında devredilir. Kamu tüzel kişileri, ancak yürütmek zorunda oldukları hizmetler için kamulaştırma yapabilirler. İdârenin ihtiyari (yürütmek zorunda olmadıkları, isteğe bağlı) hizmetleri için kamulaştırma yapması, sebep yönünden hukuka aykırı olur (Özay, 1996, s.448-449).
Kamulaştırmanın Özellikleri
Kamulaştırmanın özellikleri şunlardır:
1) Kamulaştırma, bireylerin veya özel hukuk tüzel kişilerinin mülkiyetinde olan taşınmazların, kaynakların veya irtifakların üzerinde yapılabilir.
2) Kamulaştırma işlemini yapmaya, devlet veya Kamulaştırma Kanununda sayılan kamu tüzel kişilerinin yetkili organları ya da mercileri yetkilidir.
3) Kamulaştırma karşılığı olarak taşınmazın gerçek değeri ödenir.
4) Kamulaştırma bedeli ile “artırım bedeli” kural olarak peşin ve nakden ödenir.
5) Kamulaştırma, hem idârî yönü, hem de adlî yönü olan bir işlemdir.
Kamulaştırma Süreçleri
Kamulaştırma işlemi, idârî ve yargısal süreci olan bir işlemdir.
İdârî Süreç
İdâri Sürecin KroNolojik Aşamaları
Kamulaştırma işleminin idârî süreci, kroNolojik sıralamaya göre yargısal süreçten önce gelmekte ve şöyle olmaktadır: Yeterli ödeneğin sağlanması, kamu yararı kararının alınması, taşınmazın, kaynağın veya irtifakın belirlenmesi, kamulaştrılacak şeyin değerinin saptanması ve satın alma.
Acele Kamulaştırma: Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanunu'nun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine bakanlar kurulunca karar alınacak hâllerde veya özel yasalarla öngörülen olağanüstü durumlarda, kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere bir taşınmazın kamulaştırılmasıdır.
Yargısal Süreç
Kamulaştırmanın idârî aşamasının tamamlanması, taşınmazın mülkiyetinin idâreye geçmesini kendiliğinden sağlamaz. Taşınmazın mülkiyetinin idâreye geçebilmesi için kamulaştırma işlemine ve kamulaştırma bedeline itiraz edilmeyerek tapu dairesinde idâre adına tescil işleminin tamamlanması gerekir. İdârî aşamada taşınmaz mülkiyetinin idâreye geçebilmesi, ancak satın alma usulünün uygulanması sonucunda tarafların anlaşmasıyla mümkündür.
Kamulaştırmanın yargısal süreci, satın alma usulünün uygulanması sonucunda tarafların anlaşamaması durumunda, kamulaştırma yapmak isteyen idârenin adlî yargı içinde yer alan asliye hukuk mahkemesine başvurması ile başlamaktadır. Yargısal süreç, hem idârenin adlî yargı içinde yer alan asliye hukuk mahkemelerinde açacağı değer tespit ve tapu tescil davaları ile düzeltim davalarını, hem de taşınmaz sahibinin adlî yargı yerinde açacağı düzeltim davası ile idârî yargıda açacağı iptal davasını kapsamaktadır.
Kamulaştırma işlemi hangi süreçleri kapsar?
Bedel Tespit Davası ve Taşınmazın İdâre Adına Tescil Kararı
Kamulaştırma Kanununun 10. maddesine göre, ''kamulaştırmanın satın alma usulü ile yapılamaması hâlinde idâre, 7'nci maddeye göre topladığı bilgi ve belgelerle 8 inci madde uyarınca yaptırmış olduğu bedel tespiti ve bit husustaki diğer bilgi ve belgeleri bir dilekçeye ekleyerek taşınmaz malın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesine müracaat eder ve taşınmaz malın kamulaştırma bedelinin tespitiyle, bit bedelin, peşin veya kamulaştırma 3 üncü maddenin ikinci fıkrasına göre yapılmış ise taksitle ödenmesi karşılığında, idâre adına tesciline karar verilmesini ister".
Kamulaştırma bedelinin idâre tarafından hak sahibi adına bankaya yatırıldığına veya ileride ortaya çıkacak hak sahibine verilmek üzere bloke edildiğine dair makbuzun, bedeli tespit eden asliye hukuk mahkemesine gösterilmesi hâlinde, mahkeme tarafından taşınmazın idâre adına tesciline ve kamulaştırma bedelinin hak sahibine ödenmesine karar verilir. Bu karar tapu dairesi ile paranın yatırıldığı bankaya bildirilir. Tescil hükmü kesindir fakat tarafların bedele ilişkin karara karşı temyiz hakları saklıdır.
Kamulaştırmadan Vazgeçme: idâre, kamulaştırma işlemi tamamlanmadan her aşamasında, bedel tespit davası açılmış ise, bu dava kesinleşmeden, kısmKn ya da tamamen kamulaştırmadan vazgeçebilir.
Geri Alma Hakki: Kamu yararında belirtilen amacın gerçekleşmemesi, ya da gerçekleşme olasılığının ortadan kalkması hâlinde, kamulaştırılan malın sahibine geri verilmesi yoluna “mâlikin geri alma hakkı” denir.

Bekletici Mesele: Bir dava hakkında esas kararı verebilmek için, bir başka yargı makamında çözülmesi gereken sorunun sonucunun beklenmesidir.
Yargısal Sürecin Doğurduğu Sonuçlar
Kamulaştırılan taşınmazın veya kaynağın mülkiyetinin yada kamulaştırılan irtifak hakkının idâreye geçmesi, idâre ile malikin anlaşması sonucunda tapu dairesinde idâre lehine malikin ferağ beyanı vermesiyle veya mahkemece verilen tescil kararı ile olur.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 25. maddesine göre, mahkemece verilen tescil kararı tarihinden itibaren taşınmaz mal sahibinin, kamulaştırılması kararlaştırılan taşınmaz malda yeni inşaat veya ekim yapmak veya mevcut inşaatta esaslı değişiklikler meydana getirmek gibi kullanma hakları kalkar.
Kamulaştırmanın Yargısal Denetimi
Kamulaştırma işlemi üzerinde, üç ayrı yargısal denetim yapılması mümkündür. Bunlardan birincisi, taşınmazın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesinde kamulaştırma yapan idârenin açmış olduğu bedel tespiti ve taşınmazın tescili taleplerini içeren davalardır.
İkinci yargısal denetim, kamulaştırma işleminin iptaline ilişkin idârî yargıda açılacak iptal davası aracılığıyla yapılmaktadır. İptal davası, idâre tarafından açılan bedel tespiti ve tescili davası hakkında meşruhatlı davetiyenin tebligat gününden itibaren, tebligat yapılamamışsa ilan yoluyla tebligat tarihinden itibaren 30 gün içinde, taşınmazın sahibi tarafından kamulaştırma işlemine karşı idârî yargıda iptal davası; maddî hatalara karşı da adlî yargıda “düzeltim davası” açılabilir. İdârî yargıda açılacak dava, öncelikle görülür.
Kamulaştırma Kanununun 10. maddesine göre, kamulaştırma işlemine karşı idârî yargıda iptal davası açılması ve idârî yargı yeri tarafından yürütmenin durdurulması kararı verilmesi durumunda, asliye hukuk mahkemesindeki bedel tespit ve tescil davasında, idârî yargıdaki iptal davasını “bekletici mesele” kabul ederek bunun sonucuna göre işlem yapacaktır. Eğer, iptal davası sonucunda kamulaştırma işlemi idârî yargı tarafından iptal edilirse, davayı gören asliye hukuk mahkemesi, idârenin bedel tespiti ve idâre adına tescil taleplerini reddedecektir.
Kamulaştırma işleminin yargısal denetiminin üçüncü türü, maddî hatalara karşı adlî yargıda açılacak düzeltim davaları aracılığıyla yapılmaktadır.

 

KAYNAK: www.puuny.com