Kurallar, belli durumlarda ne yapılması veya yapılmaması gerektiğini söyler.
Toplumsal yaşam belli kurallara muhatap olmak anlamına gelir.
durumdakinden çok daha zor verirsiniz. Burada açlık, tümüyle maddi ve istençle ilgisi olmayan bir faktördür. Ancak bunun karşısında, pizzayı almamanıza neden olan faktör, tümüyle istencinizle ilgilidir.
Tercihlerimizi, kararlarımızı ve dolayısıyla eylemlerimizi belirleyen bazı faktörler ise istencin, hatta başkalarının istencinin ürünü olduğu gibi, ‘kural’ adını alan özel bir biçime de sahiptir. Kurallar, belli durumlarda ne yapılması gerektiğini söyleyen ifadelerdir. Bu kuralların varlığını, dolayısıyla bir kural düşüncesini, eğitim ve sosyalleşme sürecinde doğallıkla öğreniriz. Öyle ki, kuralların varlığını doğal görür, hatta zorunlu olduklarını düşünürüz.
Kurallar, bazen bizzat eylemde bulunan kişi tarafından oluşturulur. Bu durumda kişi, kendisi için kural koyar. Çoğu durumda ise kurallar, kişinin dışındaki bir irade tarafından koyulur.
İstisnai durumlar söz konusu olsa da, kural düşüncesi, tek tek olaylar için değil, benzer bütün olaylar için geçerli olmayı ifade eder. Dolayısıyla bir kuralın var olduğunu söylemek, sadece belli bir olayda belli bir şekilde davranılması gerektiğini söylemek değildir. Bu açıdan kuralların genel olduğunu söyleriz.
Bir kuralın varlığı, eylemlerin arkasında özgür iradenin bulunduğu düşünüldüğünden, zorunlu olarak bir sorumluluk düşüncesi yaratır. Eğer bir kural varsa, başka bir deyişle sizin davranışlarınıza yönelmiş bir kural varsa, bu düşüncenin mantıksal sonucu, kurala aykırı eyleminizin, sorumluluğunuzu doğuracağıdır. Eğer kurala aykırı davranmışsanız, her şeyden önce, hareketiniz yanlıştır. Farklı şekilde eylemde bulunma olanağına sahip olduğunuz için, kuralın türüne ve içeriğine bağlı olarak kınanabilir, cezalandırılabilir, belli bir olanaktan mahrum bırakılabilir, en azından vicdan azabı yahut suçluluk duygusu duyabilirsiniz.
İnsan davranışını yönlendiren farklı türlerde pek çok kural vardır. Kuralların tür ve sayısı, toplumsal ilişkilerin çeşitliliği ve karmaşıklığıyla doğru orantılıdır. Sadece kurmaca romanlarda mümkün olduğunu bildiğimiz yalnız yaşama durumunda, kişinin kendisi için koyacağı kuralların var olabileceğini düşünsek bile, bunların sayısı çok fazla olmayacaktır.
Toplum içinde sürdürülen yaşam, çeşitli kurallara muhatap olma anlamına gelir. İçinde yaşanılan toplumun ahlaki yargıları, gelenekleri, siyasi iktidarın koyduğu kurallar, toplum içindeki daha küçük grupların çeşitli insan davranışlarına yönelik kuralları -söz gelimi adabımuaşeret (görgü) kuralları, meslek kuralları, moda kuralları- bütün toplumlarda varlığını gözlemlediğimiz din kuralları ve benzerleri, neredeyse insan eylemlerinin her türünü konu edinmeye ve yönlendirmeye çalışır. Hukuk kuralları da, insan davranışına yönelmiş kurallardandır ve kişinin belli durumlarda hangi eylemde bulunulması gerektiğini, muhtemel eylemlerinin sonuçlarıyla birlikte ifade eder.
Asıl konumuz hukuk kuralları olmakla birlikte, kurallar çeşitliliği içerisinde neye hukuk kuralı deneceğini daha iyi belirleyebilmek için öncelikle insan davranışına yönelmiş diğer kurallardan bir kaçına değineceğiz. Ancak ‘hukuk’ denildiğine kastedilenin sadece hukuk kuralları olmadığını, ‘hukuk’ sözcüğünün daha geniş bir anlama ve olgular bütününe gönderme yaptığını söylememiz gerekiyor. Bu geniş anlamı ve olgular bütününü, hukuk kurallarını ele alırken göreceğiz.
KAYNAK: www.puuny.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder